فورک ارز دیجیتال چیست؟
ارزهای دیجیتال نرم‌افزارهایی هستند که به صورت غیرمتمرکز بر روی شبکه‌ای از کامپیوترها مستقر هستند. این موضوع باعث می‌شود فرایند به روز رسانی آنها تا حد زیادی متفاوت از به روز رسانی نرم‌افزارهای متمرکز باشد. برای مثال، در ارزهای دیجیتال این امکان وجود ندارد که شرکت یا گروه سازنده پروتکل نرم‌افزار ارز دیجیتال را به روز کند تا یک مشکل یا نقص ساده را بر طرف کند. در این نرم‌افزارها، هر نوع تغییر بنیادی در پروتکل و کدهای اجرایی آن فقط می‌تواند به صورت یک پیشنهاد به روز رسانی به کاربران یا نودهای شبکه ارائه شود. به این به روز رسانی‌ها یا نسخه‌های جایگزین نرم‌افزار و پروتکل، فورک ارز دیجیتال گفته می‌شود.
اگر به روز رسانی به نحوی باشد که نسخه قبلی نرم‌افزار شبکه که برای معتبرسازی تراکنش‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفت دیگر کارایی نداشته باشد، با یک فورک ارز دیجیتال مواجه هستیم. برای اجرایی شدن آن، به روزرسانی تمام نرم‌افزارهای کاربران شبکه ضروری است. در صورتی که اکثریت این کاربران با یک به روز رسانی موافق نباشند، آن به روز رسانی به عنوان یک فورک سخت می‌تواند توسط کاربران موافق اجرا شود. فورک‌های سخت به روز رسانی‌هایی هستند که منجر به ایجاد دو بلاک‌چین، و به این ترتیب دو ارز دیجیتال می‌شوند. فورک ارز دیجیتال اتفاقی است که هر از گاهی در مورد ارزهای دیجیتال بزرگ مثل بیت کوین و اتریوم اتفاق افتاده است که در این مطلب آنها را بررسی می‌کنیم. همچنین تاثیر فورک بر روی قیمت و نحوه برخورد بازار با آنها را در مورد این تجربه‌ها مرور می‌کنیم.
تاریخچه فورک‌های بیت کوین
بیت کوین اولین ارز دیجیتال است که همچنان به عنوان مهم‌ترین ارز دیجیتال در جهان شناخته می‌شود. بیت کوین یک اختراع فنی و نرم‌افزاری منحصر به فرد نیز محسوب می‌شود که منجر به ایجاد صدها هزار پروژه مشابه شد. تا سال‌ها پس از اختراع بیت کوین انواع «کوین»هایی که عرضه می‌شدند یا مستقیما بخش‌ها و تابع‌هایی از بیت کوین را مورد استفاده قرار داده بودند، یا مدل مفهومی بیت کوین را گرفته بودند و تغییراتی در آن برای بهبود یا ایجاد تمایز به وجود آورده بودند. بعضی از ارزهای دیجیتال اولیه فورک‌های سختی از بیت کوین بودند که با مطالعه آنها و نحوه برخورد بازار با آنها می‌توانیم تا حد زیادی متوجه تاثیر فورک ارز دیجیتال روی قیمت ارزهای دیجیتال شویم.
بیت کوین ایکس‌تی
بیت کوین ایکس‌تی (Bitcoin XT) یکی از اولین فورک‌های سخت قابل توجه بیت کوین بود. این نرم‌افزار در سال 2014 توسط مایک هیرن (Mike Hearn) و گوین اندرسن (Gavin Andresen) برای اضافه کردن چندین ویژگی به بیت کوین عرضه شد. از جمله این بهبودها می‌توان به سرعت پردازش تراکنش‌ها اشاره کرد که از 7 پردازش در ثانیه بیت کوین به 24 تراکنش در ثانیه در بیت کوین ایکس‌تی افزایش یافته بود. برای این منظور در این نرم‌افزار اندازه بلاک از 1 مگابایت به 8 مگابایت ارتقا یافته بود.
بیت کوین ایکس‌تی در ابتدا موفقیت‌هایی کسب کرد و در تابستان سال 2015 شبکه آن هزار نود یا کاربری داشت که آن را اجرا می‌کردند. اما اوضاع همین طور خوب پیش نرفت. ماینرها و استخرهای استخراج چینی از آن پشتیبانی نکردند و تنها 10 درصد از ماینرهای بیت کوین را قانع کرد که این به روز رسانی را انجام دهند. و تنها چند ماه بعد، پروژه یکسره کنار گذاشته شد. این ارز دیجیتال از نظر فنی همچنان زنده و در دسترس است، اما به صورت کلی دیگر کسی رغبتی به آن ندارد.
بیت کوین کلاسیک و بیت کوین آنلیمیتد
بعد از بیت کوین ایکس‌تی، ایده افزایش حجم بلاک‌های تراکنش به شکل‌های مختلف از نو مطرح شد. بیت کوین کلاسیک فورک سختی بود که در سال 2016 ارائه شد و اندازه این بلاک‌ها را از 1 مگابایت به 2 مگابایت تغییر داد. این ارز دیجیتال نیز با وجود موفقیت اولیه، نتوانست به شکل گسترده مورد استفاده جامعه کاربران بیت کوین قرار بگیرد. به هر حال بیت کوین کلاسیک برای چند ماه در سال 2016 حدود 2000 کاربر فعال داشت. این پروژه نیز همچنان وجود دارد و بعضی از توسعه‌دهندگان به شدت آن را توصیه می‌کنند. اما از نظر تجاری یک پروژه رها شده محسوب می‌شود.
پس از بیت کوین کلاسیک، بیت کوین آنلیمیتد (Bitcoin Unlimited) با یک ایده جالب در مورد افزایش اندازه بلاک‌های تراکنش مطرح شد. این پروژه همچنان یک پروژه مرموز محسوب می‌شود چرا که توسعه‌دهندگان آن کد به روز رسانی را ارائه دادند اما مشخص نکردند که این فورک سخت است یا نرم. تفاوت بیت کوین آنلیمیتد با فورک‌های دیگر در این است که به ماینرها اجازه می‌دهد خودشان اندازه بلاک‌های مورد قبول خود را، تا حداکثر 16 مگابایت، تعیین کنند. این پروژه نیز با وجود موفقیت و جذابیت اولیه، نتوانست نظر عموم ماینرها، به ویژه استخرهای استخراج چینی را جلب کند.
سگ‌ویت
یکی از توسعه‌دهندگان هسته بیت کوین یعنی پیتر وویله (Peter Wuille) ایده سگ‌ویت (Segregated Witnes: SegWit) را اواخر سال 2015 عرضه کرد. به صورت خلاصه سگ‌ویت قصد دارد اندازه تراکنش‌های بیت کوین را کاهش دهد تا به این ترتیب امکان پردازش همزمان تراکنش‌های بیشتری وجود داشته باشد. این فورک از نظر فنی یک فورک نرم محسوب می‌شود. به عبارت دیگر قرار نیست از طریق این فورک ارز دیجیتال یک ارز دیجیتال جدید و بلاک‌چین مجزا تشکیل شود.
بیت کوین کش
برخی از توسعه‌دهندگان و کاربران سنتی بیت کوین در واکنش به سگ‌ویت به فکر ایجاد یک فورک سخت افتادند که مانع از تغییرات و به روز رسانی‌های مشابه شود. بیت کوین کش (Bitcoin Cash) نتیجه این فورک سخت بود. این فورک سخت در ماه اوت 2017 از بلاک‌چین اصلی جدا شد، و از آن زمان کیف پول‌های بیت کوین کش تراکنش‌ها و بلاک‌های بیت کوین را رد کردند.
بیت کوین کش همچنان موفق‌ترین فورک سخت بیت کوین محسوب می‌شود. این ارز دیجیتال از نظر سرمایه بازار در جایگاه چهارم بازار ارزهای دیجیتال قرار دارد که تا حد زیادی به دلیل پشتیبانی چهره‌های بانفوذ و صرافی‌های ارز دیجیتال از آن هم هست. بیت کوین کش اندازه بلاک‌ها را تا 8 مگابایت افزایش داده و پروتکل سگ‌ویت را نیز مورد استفاده قرار نداده است.
بیت کوین گلد
بیت کوین گلد (Bitcoin Gold) یک فورک سخت دیگر است که در سال 2017 ارائه شد و هدف از آن «غیرمتمرکزسازی مجدد» بیت کوین عنوان شده بود. این پروژه نیز مانند بیت کوین کش توانسته به لطف فهرست شدن در صرافی‌های ارز دیجیتال مختلف همچنان بار مالی مناسبی داشته باشد. بر خلاف فورک‌های سخت دیگر، این پروژه توانسته همچنان پایگاه کاربران و نودهایی که آن را اجرا کنند را حفظ کند.
مشکلی که بیت کوین گلد با هدف پاسخ دادن به آن ارائه شده الگوریتم توافق جمعی بیت کوین یا گواهی-کار (Proof-of-Work) است که فرایند استخراج از طریق آن انجام می‌شود. در این پروژه با توجه به انتقادها از متمرکزسازی بیت کوین در فرایند استخراج، تلاش شده راه‌کاری برای به اصطلاح «دموکراتیزه کردن استخراج» ارائه شود. در این روش دیگر از الگوریتم گواهی-کار و محسابات رمزنگاری با درجه‌های سختی متفاوت آن که نیاز به سخت‌افزارهای تخصصی استخراج دارد خبری نیست.
فورک سخت در آلت کوین‌ها
فورک سخت گاهی با هدف بهبود ضعف‌های آشکار در نسخه قدیمی مطرح می‌شود که در آن یک نسخه جدید امن‌تر، سریع‌تر، یا کاربردی‌تر جایگزین نسخه قدیمی می‌شود. برای مثال فورک سخت اتریوم از این نوع فورک‌های سخت است. این فورک سخت با هدف بهبود ضعف‌ها و حفره‌های امنیتی اتریوم که سرمایه‌گذاری روی آن را ریسکی کرده بود عرضه شد. نتیجه این فورک سخت ایجاد دو ارز دیجیتال متمایز بود:
- اتریوم کلاسیک (نسخه قدیمی)
- اتریوم
این نوع فورک ارز دیجیتال با هدف ایجاد یک ارز دیجیتال جدید انجام نمی‌شود بلکه هدف از آن به سادگی بهبود کارکرد یک ارز دیجیتال است. از آنجا که این نوع بهبودها معمولا مورد حمایت کاربران قرار می‌گیرند، به راحتی اجرایی می‌شوند.
مقایسه فورک‌های سخت بیت کوین
به طور کلی سه فورک اولیه بیت کوین، یعنی بیت کوین ایکس‌تی، بیت کوین کلاسیک و بیت کوین آنلیمیتد به عنوان فورک‌های ناموفق و متروک شناخته می‌شوند. یکی از دلایل عدم موفقیت آنها عرضه در زمانی بود که هنوز صرافی‌های ارز دیجیتال به شکل فعلی نقشی در تعیین بازار نداشتند. آنها به روز رسانی‌های فنی و پروپوزال یا پیشنهاداتی برای تغییرات نرم‌افزاری بودند که با اهداف اکثریت جامعه کاربران بیت کوین، و به ویژه ماینرها همخوانی نداشتند.
هیچ کدام از این فورک‌ها در مقابل نسخه سنتی و اولیه بیت کوین نتوانستند رقابت بلند مدتی داشته باشند. همچنین از نظر ارتباط فورک ارز دیجیتال و قیمت لازم است به این نکته توجه کنیم که قیمت هیچ کدام از این فورک‌ها در همان زمان عرضه بیشتر یا حتی برابر با بیت کوین نبود. دلیل این موضوع قبل از هر چیز حجم بازار گسترده بیت کوین است که این فورک‌ها در برابر آن شانس زیادی نداشتند.
فورک‌های موفق
در مقابل فورک‌های ناموفق، معمولا بیت کوین کش به عنوان یک نمونه موفقیت‌آمیز مطرح می‌شود. از ویژگی‌های جالب بیت کوین کش این بود که از همان کیف پول بیت کوین برای عرضه اولیه استفاده کرده بود. به این ترتیب مالکان و کاربران بیت کوین به همان میزانی که بیت کوین داشتند در کیف پول‌های بیت کوین کش خود بیت کوین کش داشتند. این موضوع باعث شد بسیاری از کاربران برای به دست آوردن بیت کوین کش بیشتر، به خریداری بیت کوین بپردازند که خودش تاثیر زیادی در تغییرات قیمت بازار داشت.
به هر ترتیب با وجود موفقیت اولیه و حمایت بخش مهمی از کاربران سنتی بیت کوین، بیت کوین کش نیز نتوانست قیمتی نزدیک به قیمت بیت کوین در بازار پیدا کند. قیمت این ارز دیجیتال در حالی که از هر لحاظ با بیت کوین برابر بوده و تنها بهبودهایی فنی در آن انجام شده است در حال حاضر 437 دلار است در حالی که قیمت بیت کوین 36171 دلار است.
تغییرات قیمت بیت کوین در مقابل فورک ارز دیجیتال
فورک‌های ارز دیجیتال تاثیراتی در قیمت خود بیت کوین نیز داشته‌اند. برای مثال در هنگام عرضه بیت کوین ایکس‌تی قیمت بیت کوین برای مدت چند ساعت افت داشت. واقعیت این که واکنش بازار به فورک‌های سخت تا حد زیادی تحت تاثیر رفتار نهنگ‌ها تعیین می‌شود. نهنگ‌ها معامله‌گرانی هستند که بزرگ‌ترین بازیگران بازار ارزهای دیجیتال محسوب می‌شوند و اغلب در هنگام عرضه اولیه ارزهای دیجیتال آنها را به صورت انبوه خریداری می‌کنند. این معامله‌گران رویکرد متفاوتی نسبت به فورک ارز دیجیتال دارند، اما به صورت کلی آنها هیچ مایل نیستند سرمایه خود را از دست بدهند.
در مورد بیت کوین کش این نهنگ‌ها با دریافت میزان برابر بیت کوین کش به نوعی مشوق دریافت کردند و همان طور که تجربه نشان داده، تا حد زیادی از آن حمایت کردند. این در حالی است که فورک‌های سخت دیگر مشوقی به این معامله‌گران نمی‌دادند و بهبودهای فنی پیشنهادی‌شان بیشتر می‌توانست برای این دسته از سرمایه‌گذاران خطرناک باشد تا بهبود دهنده.
معمولا واکنش قیمت بیت کوین به عرضه فورک‌های سخت روند صعودی است. فعالان بازار اغلب با مطرح شدن خبر اجرایی شدن فورک‌های سخت به پشتیبانی از بیت کوین می‌پردازند. این پشتیبانی در موارد ناموفق منجر به کاهش قیمت و سقوط فورک ارز دیجیتال و ارز دیجیتال جدید می‌شود. اما در موارد موفق همزمان با رشد قیمت بیت کوین، می‌توانیم شاهد کارکرد قابل قبول ارز دیجیتال جدید مانند بیت کوین کش باشیم.
سرمایه‌گذاری روی فورک ارز دیجیتال
تا جایی که همین تجربه‌ها نشان می‌دهد، فورک ارز دیجیتال وقتی به قصد ایجاد یک ارز دیجیتال جدید از یک ارز دیجیتال معتبر و شناخته شده باشد، معمولا نمی‌تواند همان کارکرد ارز دیجیتال اصلی را داشته باشد. در نتیجه اگر هدف از سرمایه‌گذاری کسب سود و به دست آوردن ارزش بیشتر باشد، سرمایه‌گذاری روی فورک‌های ارز دیجیتال چندان منطقی نیست. بسیاری از این پروژه‌ها نمی‌توانند جایگاه مناسبی در بین جامعه کاربران یک ارز دیجیتال به دست بیاورند و به همین دلیل به همان سرعتی که مطرح می‌شوند، کنار گذاشته می‌شوند.
با این حال تجربه بیت کوین‌کش نشان می‌دهد که راه‌های متنوعی برای کسب سود از این فورک‌ها نیز وجود دارد. بسیاری از کاربران بیت کوین از به دست آوردن بیت کوین کش در حدی خوشحال شدند که به سرمایه‌گذاری بیشتر روی این ارز دیجیتال جدید روی آوردند. این ارز دیجیتال تا حدی توانست رقیبی جدی برای بیت کوین شود و با به دست آوردن سهم قابل توجهی از بازار، جایگاه مناسبی در جدول ارزهای دیجیتال به دست بیاورد.
سخن پایانی
فورک ارز دیجیتال یک نسخه پیشنهادی از نرم‌افزار اجرایی یک ارز دیجیتال است که اگر با هدف ایجاد یک ارز دیجیتال جدید و تقسیم بلاک‌چین به قبل و بعد از خودش باشد، به عنوان فورک سخت شناخته می‌شود. فورک‌های سخت باعث می‌شوند نسخه‌های جدیدی از یک ارز دیجیتال قدیمی ایجاد شود. فورک سخت گاهی با هدف بهبود ضعف‌های آشکار در نسخه قدیمی مطرح می‌شود که در آن یک نسخه جدید امن‌تر، سریع‌تر، یا کاربردی‌تر جایگزین نسخه قدیمی می‌شود. برای مثال فورک سخت اتریوم از این نوع فورک‌های سخت است.
در مقابل، در مواردی فورک سخت با هدف بهبود قابلیت‌های نسخه قدیمی عرضه می‌شود اما نمی‌تواند همراهی و حمایت گسترده کاربران را کسب کند. بیشتر فورک‌های سخت بیت کوین به این سرنوشت دچار شده‌اند. تجربه این فورک‌ها نشان می‌دهد بازار به مواردی بسیار بیشتر از بهبودهای فنی برای اعتماد کردن به یک گزینه جدید احتیاج دارد. بیت کوین کش از جمله فورک‌های سخت بیت کوین است که توانسته موفق عمل کند. بیت کوین کش توانسته تا حد زیادی حمایت جامعه کاربران سنتی بیت کوین، و به این ترتیب بخشی از سهم بازار اولین و بزرگ‌ترین ارز دیجیتال را به دست بیاورد.
