عرضه اولیه ارزهای دیجیتال | بایدها و نبایدهای این نوع از جذب سرمایه

عرضه اولیه ارزهای دیجیتال به چه معناست؟

در ابتدای مسیرِ هر ارز دیجیتالی، جذب سرمایه‌گذاری جمعی استارتاپ‌ها با مفهوم عرضه اولیه ارزهای دیجیتال که به اختصار (ICO) نامیده می‌شوند، صورت می‌پذیرد. گفتنی است که عرضه اولیه تنها در دنیای رمز ارزها اتفاق نمی‌افتد و در بازار بورس نیز چنین مفهومی به نام عرضه اولیه سهام وجود دارد که عمل کردی مشابه با ICO دارد.

اما مفهوم دیگری به نام عرضه اولیه کوینِ قابل تبدیل یا (Initial convertible coin offering) که اختصارا به آن ICCO نیز می‌گویند در کنار عرضه اولیه ارزهای دیجیتال به وجود آمده است که یک مرحله بعد از ICO قرار دارد. این مفهوم (ICCO) مربوط می‌شود به تقسیم سهام شرکت بر اساس توکن‌های به فروش رسیده در مرحله پیش‌فروش (ICO).

توکن ICO چیست؟

خرید توکن ICO، به منزله سرمایه‌گذاری شما در یک شرکت یا استارتآپ است، هرچه پول بیشتری بابتِ خرید توکن بدهید به منزله افزایش سهم شما در آن شرکت است، در نتیجه اگر استراتآپ به جایگاهی برسد و ارزش سهام آن بیشتر شود، سود شما نیز دو چندان خواهد شد.

همانطور که گفته شد عرضه اولیه ارزهای دیجیتال یا سکه پدیده نوظهوری به نوبه خود نیست و قبل از آن در بازار بورس، هر شرکتی که به تازگی مجوز ورود به بازار سهام را کسب نماید، برای خود یک روز مشخص را تعیین می‌کند و عرضه اولیه سهام خود را به متقاضیان می‌فروشد. از آن‌جایی که پس از وارد شدن به بازار بورس ممکن است (بیش از 90% مواقع) عملکرد شرکت پیشرفت چشمگیری پیدا کند، خریدارانِ سهامِ آن نیز از حداقل سود (15 تا 20 درصد) بهره خواهند برد. از این‌رو عرضه اولیه‌ها در هر بازاری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند. در ادامه به برخی از تفاوت‌های پایه‌ای این سه مفهوم ICO، ICCO و IPO خواهیم پرداخت.

راهبرد

راهبرد اصلی عرضه اولیه ارزهای دیجیتال جذب سرمایه برای پروژه و گسترش آن در بازار است. در حالی که مخاطب ICOها عمدتا استارتآپ‌ها هستند اما، عرضه اولیه سهام (IPO) مربوط می‌شود به شرکتِ قدمت‌داری که به لحاظ امنیت مالی به یک درجه مکفی رسیده است و حالا می‌خواهد سهامش را برای گسترش هرچه بیشتر در بازار عمومی به فروش برساند.

حال پس از به فروش رساندن توکن‌ها و یا همان عرضه اولیه کوین‌ها، نوبت به تقسیم کردن سهام از طریق توکن‌های خریداری شده توسط سرمایه‌گذاران می‌رسد که به آن ICCO یا عرضه اولیه ارزهای دیجیتال قابل تبدیل گفته می‌شود.

اسناد موثق

راهیابی یک شرکت به بازار سهام به آن آسانی‌ که ما می‌پنداریم نیست. هر شرکتی در واقع زمانی که احساس کند می‌تواند سهام خود را عمومی کرده و پا به عرصه بازار بورس بگذارد باید یک سند با عنوان آینده‌نامه (Prospectus) تهیه کند. این دفترچه به نوعی سند موثقی است که اطلاعات مورد نظر شرکت را در اختیار خریداران احتمالی سهام قرار می‌دهد. این اطلاع نامه شرح مفصلی است راجع به صندوق‌های سرمایه‌گذاری شرکت، سهام، اوراق قرضه و دیگر اطلاعات کلیدی شرکت از جمله شرح تجاری آن، صورت‌های مالی، شرح حال پرسونل و مدیران ارشد، اطلاعات کافی در مورد حقوق و وظایف آن‌ها.

این دفترچه توسط کارگزاران و یا توسعه‌دهندگان به سرمایه‌گذاران بالقوه ارائه خواهد شد، امروزه این اطلاعات از طریق وب‌سایت‌ها و روزنامه‌های پرفروش به متقاضیان داده می‌شود.

از طرف دیگر عرضه اولیه ارزهای دیجیتال نیازی به کسب مجوز و سند ندارد. ICOها به یک وایت پیپر (White paper) که در آن به شرح پروژه و اهداف آن می‌پردازد، بسنده می‌کنند. لازم به توضیح است که ارائه چنین برگه‌ای از سوی ICOها (عرضه اولیه ارزهای دیجیتال) الزامی نیست، در حالی که برای IPOها ارائه اطلاعیه‌نامه بسیار حیاتی است.

اعتبار سنجی

شرکتی که به تازگی وارد بازار سهام می‌شود، برای آن که بتواند سهامش را در IPO به فروش برساند، نیازمند یک سری پیش‌نیاز معتبر از سوابق مربوط به جریان‌های درآمدی خود است، که توسط شرکت حسابرسی ثالثی صورت می‌پذیرد تا بتوان به عنوان مدرک از آن استفاده کرد.

اما در ICO نیازی نیست که شرکت از سیستم نظارتی خاصی پیروی کند و همان گزارش اولیه (White paper) که آن هم الزامی نیست، کافی می‌باشد. با انجام مرحله ICCO، نظر سرمایه‌گذاران به پروژه جلب می‌شود و آن به افزایش ارزش سهام استارتآپ و یا شرکت می‌انجامد.

زمان اجرا

از آن‌جایی که عرضه اولیه سهام (IPO) مستلزم رعایت مفاد قانونی است، فرآیند آن نیز ممکن است ماه‌ها به طول بیانجامد. این در حالی است که مدت زمان اجرا ICO بسیار کوتاه‌تر است و تنها وابسته به ماهیت پروژه است. تنها با ارائه و انتشار وایت پیپر و یا یک قرارداد هوشمند، استارتاپ می‌تواند کار خود را در فروش عرضه اولیه شروع کند و مدت زمان آن به محبوبیت و درجه سختی پروژه وابسته است. در کل می‌توان گفت مدت زمان اجرای ICO را یک ماه در نظر می‌گیرند و معمولا ICCO تا سه سال پس از ICO اتفاق می‌افتد.

مخاطب

عرضه اولیه سهام با ارگان‌های دولتی و غیردولتی نظیر بانک‌ها انجام می‌شود و تنها قسمت اندکی از آن به سرمایه‌گذاران غیر کلان واگذار خواهد شد. این در حالی است که ICO مخاطبین عام دارد و شما برای آن که در این عرضه‌های اولیه شرکت کنید کافی است رمز ارز خود را تبدیل به توکن ICO مشخص شده بکنید.

از این‌رو تمام افرادی که در عرضه اولیه ارزهای دیجیتال (ICO) شرکت می‌کنند، مخاطب ICCO هم حساب می‌شوند. حال که با مفاهیم ICO، ICCO و IPO آشنا شدیم، لازم است یک شرح کوتاه در مورد تاریخچه عرضه اولیه ارزهای دیجیتال ارائه دهیم تا عمیق‌تر با این مفهوم آشنا شویم.

تاریخچه عرضه اولیه رمز ارز

ریپل (Ripple) را می‌توان اولین رمز ارزی دانست که توسط عرضه اولیه در سال 2013 توزیع شد. در اوایل همین سال شرکت Ripple Labs شروع به توزیع صد میلیون توکن ریپل (XRP) برای توسعه سیستم پرداختی خود کرد. این فروش کلان از طریق ICO صورت گرفت تا شرکت مادر بتواند هزینه لازم برای گسترش و توسعه پلتفرم اختصاصی ریپل را تامین کند.

در اواخر همان سال (2013) مَستِرکوین به رهبری براک پیرس (Brock Pierce) و اسکات واکر (Scott Walker) طی یک اعلامیه عمومی دست به جمع آوری بودجه برای راه اندازی شرکت خود زدند. در آن مرحله هر فرد با ارسال بیت کوین به یک کیف پول از پیش تعیین شده، صاحب مقدار مشخصی توکن Mastercoins می‌شد. با به ثمر رسیدن پروژه و همچنین بالا رفتن ارزش سهام شرکت، سرمایه‌گذاران اولیه می‌توانستند توکن‌های خریداری شده را در بازار با چند برابر قیمت اولیه به فروش برسانند که از این راه هم به سود کلانی دست یافتند.

مسترکوین و اتریوم

در پروژه مسترکوین نزدیک بر 500 نفر شرکت داشته‌اند و نزدیک به 4500 بیت کوین در آن زمان جمع‌آوری گشت که بالغ بر چهار و نیم میلیون دلار ارزش آن تخمین زده شد. ناگفته نماند که قیمت بیت کوین در ماه آخر سال 2013 افزایش ده برابری داشت و از صد دلار به هزار دلار ارتقا پیدا کرد.

اما عرضه اولیه ارزهای دیجیتالی که نقش انقلابی در دنیای رمز ارزها ایفا کرد، توسط ویتالیک بوترین (Vitalik Buterin) بنیان‌گذار اتریم در سال 2014 اتفاق افتاد. در کمتر از دوازده ساعت پس از آغاز فروش اولیه، بالغ بر هفت و نیم میلیون اتر (Ether) فروخته شد که در آن زمان مساوی با ارزش 700 بیت کوین بود. مستنداتی از آن زمان موجود است که تیم اتریوم با استفاده ICO توانسته است بیش از 14 میلیون دلار برای ساماندهی پروژه خود جمع آوری کند و بر روی پروتکل ERC20 اتریوم بیشتر مانور دهد. از این‌رو  پروتکل ERC20 اتریوم، آغازگر تحولاتی گشت که برای همیشه مدل سنتی برگزاری ICO را کنار زدِ و خود به بستر اصلی آن تبدیل شد.

قابلیت‌های پلتفرم اتریوم

تا پایان سال 2017 میلادی، بلاکچین اتریوم تبدیل به بهترین پلفرم فروش توکن‌های تولید شده برای ICOها شد (بالغ بر 90 درصد ICOها از این پلتفرم استفاده می‌کردند). اما اگر به دنبال چرایی این اتفاق هستید، در ادامه به دلایل این موضوع و قابلیت‌های اتریوم خواهیم پرداخت.

1. سهولت در ایجاد قرارداده‌های هوشمند (Smart Contract) توسط توسعه‌دهندگان در بستر اتریوم؛ با این ویژگی افراد به راحتی می‌توانند برنامه‌های غیرمتمرکز خود را بر بلاکچین اتریوم پیاده‌سازی و اجرا کنند.
2. قابلیت غیر قابل وصف پروتلک ERC20 در انتقال توکن‌ها؛ صرافی‌ها با تکیه بر این پروتکل به راحتی می‌توانند توکن‌های تازه ایجاد شده را به پلتفرم خود اضافه کنند.
3. سود کلان سرمایه‌گذاران؛ در همان چند سال اول، سرمایه‌گذارانی که در بلاکچین اتریوم (به صورت کلی‌تر پروژه اتریوم) شرکت کرده بودند، توانستند سود بسیار زیادی را از آن خود کنند و از طرفی باعث افزایش علاقه آن‌ها به گسترش فعالیت خود به روی توکن‌های دیگر این بلاکچین شد.

ناگفته نماند که در کنار همه این عوامل مثبت که منجر به جذب سرمایه‌های کلان و تزریق آن به پلتفرم اتریوم شد، این بلاکچین را با مشکل مقیاس پذیری (Scalability) روبه‌رو کرده است. از این‌رو چالش‌ها و مخاطرات ریز و درشتی متوجه توسعه دهندگان و برنامه‌نویسان این پلتفرم خواهد شد.

ویتالیک بوترین و عرضه اولیه ارزهای دیجیتال

مدل پیشنهادی ویتالیک بوترین با نام DAICO یک راهبرد جذب سرمایه ایمن‌تر در توسعه ICOها است که شامل برخی از خواص DAO می‌شود. این ایده توسط او در سال 2018 با هدف گسترش عرضه اولیه ارزهای دیجتیال مطرح شد.

در واقع این راهبرد به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهد که در صورت عدم رضایت آن‌ها از روند پروژه، مبلغ سرمایه‌گذاری شده را از توسعه‌دهندگان بازپس گیرند. در پروژه‌هایی که از مفهوم DAICO استفاده می‌کنند، توسعه‌دهندگان در تعامل بیشتری با سرمایه‌گذاران خواهند بود و سطح پاسخگویی آن‌ها نیز به مراتب افزایش پیدا خواهد کرد. لذا سرمایه‌گذاران خرد و کلان با اطمینان بیشتری رغبت به سرمایه‌گذاری در این نوع پروژه‌ها نشان می‌دهند.

دایکو (DAICO) مانند یک قرارداد هوشمند مشارکتی عمل می‌کند به این صورت که مکانیزمی را در اختیار سرمایه‌گذاران بالقوه خواهد گذاشت که بتوانند از طریق صرافی‌ها برای توکن‌های مشخصی، پول ارسال کنند. به هنگام پایان دوره عرضه اولیه ارزهای دیجیتال، این قرارداد هوشمند مشارکتی دیگر اجازه ارسال مبالغ بیشتری را نمی‌دهد.

سه اصل کلیدی دایکو از DAO وام گرفته شده است که اولین آن عدم اعتماد صد درصدی به تیم توسعه‌دهنده است. تصمیمات کلان از همان ابتدای امر توسط یک سیستم کاملا دموکراتیک متشکل از سرمایه‌گذاران، گرفته می‌شوند. دومین اصل عدم پرداخت سرمایه به صورت یک‌جا است، به این معنا که برای تزریق و برداشت سرمایه، مکانیزمی ایجاده شده است که روند آن را به مرور انجام می‌دهد.

سومین اصل که مهم‌ترین آن‌ها نیز نامیده می‌شود بازپس‌گیری سرمایه از پرژوه می‌باشد. این روند نیز بر اساس رای‌گیری و خردجمعی اتفاق می‌افتد، به این صورت که مشارکت‌کنندگان هرگاه به عدم موفقیت تیم اجرایی پروژه پی ببرند می‌توانند با رای‌گیری آزاده، سرمایه خود را از پروژه طلب کنند.

مشکلات عرضه اولیه ارزهای دیجیتال

کلاهبرداری اولین مشکل این نوع عرضه‌ها قلمداد می‌شود؛ توسعه دهندگان پروژه با استفاده از ICO سرمایه بالایی را برای ادامه روند شرکت خود دست و پا می‌کنند اما پس از چندی دست از ادامه کار می‌کشند. با رشد چشمگیری که ICOها از سال 2017 برای جذب سرمایه اولیه داشته‌اند، پروژه‌های بسیاری از این طریق ICO توانستند پیشرفت‌های قابل توجهی داشته باشند.

 به طوری که در سال 2017 مبلغی بالغ بر 5 میلیارد دلار و در سال 2018 حدودا 14 میلیارد دلار از همین روش، برای پروژه‌های متفاوت سرمایه جذب شد. اما پس از چندی سران برخی از پروژه‌ها، خروجی قابل توجهی از خود ارائه ندادند و باعث سقوط ارزش توکن آن‌ها شد. کلاهبرداری به کلیدی‌ترین عاملی بدل شد که ICOها به قانون‌گذاری کشورها وارد شوند. عدم وجود قانون و نظارت بر ICOها به دلیل غیرمتمرکز بودن رمزارزها و غیرقابل شناسایی شدن عوامل پروژه، از دیگر معایب این نوع جذب سرمایه است.

کلام آخر

برای راه‌اندازی هر کسب و کاری، اگر سرمایه اولیه وجود نداشته باشد شما به عنوان یک ایده‌پرداز قادر نخواهید بود تا ذهنیت خود را به صورت عملی پیاده‌سازی کنید. از این‌رو شرکت‌های بزرگ و باثبات با آینده‌نگری که از بازار خود خواهند داشت، وارد بازار بورس می‌شوند و با فروش اوراق بهادار خود دست به جذب سرمایه از این روش می‌زنند.

در دنیای ارزهای دیجیتال نیز هر پروژه با استفاده از فروش توکن مخصوص به خود در عرضه اولیه ارزهای دیجیتال (کوین) اقدام به جذب سرمایه برای راه‌اندازی و یا گسترش فعالیت خود می‌کند. در این مقاله به چگونگی ایجاد ICO ها، بایدها و نبایدهای این نوع جذب سرمایه پرداخته‌ایم، همچنین با آوردن تاریخچه مختصری از آن و تفاوت‌های این نوع عرضه با عرضه اولیه سهام، سعی کردیم تا شما را با یکی دیگر از مفاهیم علمی دنیای ارزهای دیجیتال آشنا کنیم.